Uit het jaarverslag van de Toetsingscommissie Vangnet Participatiewet blijkt dat 60% van de Nederlandse gemeenten over 2016 een beroep heeft gedaan op de vangnetregeling voor het bijstandbudget. De gemeenten ontvangen samen voor 2016 een extra budget van 138 miljoen euro, bijna twee keer zoveel als in 2015. Dat bedrag wordt afgetrokken van het totale BUIG budget voor 2018. Divosa luidt de noodklok en spreekt van een klassieke 'sigaar uit eigen doos'.
Uit onderzoek dat in december 2017 door Divosa is gepubliceerd blijkt dat er aanwijzingen zijn dat het macrobudget voor de bijstand te laag is. Moet dan maar worden geaccepteerd dat tekorten op de bijstand nu eenmaal een gegeven zijn en dat gemeenten hierop geen invloed hebben? Daar kunnen wij ons toch niet bij neerkeggen!? Los van de landelijke lobby om meer budget te krijgen voor de bijstand ligt er naar onze mening een belangrijke taak voor gemeenten om grip te krijgen op de kosten van de uitkeringen en de resultaten van re-integratie en ontwikkeling. Sturen op uitstroom, benutten van loonwaarde en beperking van de kosten van uitkeringen is wel degelijk mogelijk en ook noodzakelijk uit oogpunt van dienstverlening aan de inwoners met afstand tot de arbeidmarkt. Formeel moet een gemeente bij een beroep op de vangnetuitkering vooral inzicht geven in de activiteiten die daadwerkelijk zijn ondernomen om de kosten te reduceren en de resultaten die daarmee geboekt zijn en naar verwachting nog geboekt zullen worden. Gemeenten zullen dus 'in control' moeten zijn. Het SZ Kompas van Adlasz is daarbij een perfect hulpmiddel.